[1 v°] |^[1] ARS MORIENDI

|^[2] Quamvis, secundum Philosophum tercio Ethicorum, omnium terribilium mors corporis sit terribilissima, morti tamen anime nullatenus est comparanda, |^[3] teste Augustino qui ait : « Majus est dampnum in amissione unius anime quam mille corporum. » |^[4] Teste eciam Bernardo qui dicit : « Totus iste mundus ad unius anime precium estimari non potest. » |^[5] Mors ergo anime tanto est horribilior atque detestabilior quanto anima corpore est nobilior atque preciosior. |^[6] Cum ergo anima tante preciositatis existat et dyabolus pro morte ipsius eterna hominem in extrema infirmitate maximis temptationibus infester, |^[7] ideo summe necessarium est ut homo anime sue provideat ne morte illa perdatur. |^[8] Ad quod maxime expediens est ut quilibet artem bene moriendi, de qua est presens intencio, frequenter pre oculis habeat atque extremam infirmitatem mente sua revolvat quia, |^[9] ut ait Gregorius : « Valde se sollicitat in bono opere qui semper cogitat de extremo fine », nam, si futurum malum preconideretur, facilius tollerari potest. |^[10] Juxta illud futura si pesciantur levius tollerantur, sed rarissime aliquis se ad mortem disponit tempestive eo quod quilibet diucius se victurum existimet nequaquam credens se tam cito moriturum, |^[11] quod instinctu dyaboli fieri certum est, namp plures per talem inanem spem se ipsos neglexerunt indispositi morientes. |^[12] Et ergo nullatenus infirmo detur spes nimia corporalis sanitatis consequende, |^[13] nam, secundum Cancellarium Parisiensem, « Sepe, per talem falsam consolacionem et fictam sanitatis confidenciam, certam incurrit homo dampnacionem. » |^[14] Ante omnia ergo inducatur moriturus ad ea que necessario ad salute requiruntur. |^[15] Primot, ut credat sicut bonus christianus credere debet letus quoque quod in fide Christi et Ecclesie morietur unitate et obediencia. |^[16] [2 r°] Secundo, ut recognoscat se Deum graviter offendisse et inde doleat. |^[17] Tercio, ut proponat se veraciter emendare si supervixerit et nunquam amplius peccare. |^[18] Quarto, ut indulgeat suis offensoribus propter Deum et remitti petat ab hiis quos ipse offendit. |^[19] Quinto, ut ablata restituat. Sexto, ut cognoscat pro se mortuum esse CHristum et quod aliter salvari non potest nisi per meritum passionis Christi de quo agat Deo gracias inquantum valet. |^[20] Ad que si bono corde responderit, signum est quod sit de numero salvandorum. |^[21] Deinde studiose inducatur ad debitum usum sacramentorum Ecclesie. Primo, ut per veram contricionem integram faciat confessionem, alia eciam Ecclesie sacramenta devote recipiendo. |^[22] Quisquis vero de premissis ab alio interrogatus et informatus non fuerit se ipsum interroget consideranda si sit dispositus ut prefertur. |^[23] Qui autem sic dispositus est se totum passioni Christi committat, continue eam retinendo atque meditando, nam per hoc omnes temptaciones dyabolu et in fide maxime superantur. |^[24] Unde notandum quod morituri graviores habent temptationes quam unquam prius habuerunt. |^[25] Et sunt quinque, ut postea patebit, contra quas angelus suggerit eis quinque bonas inspirationes, |^[26] sed, ut omnibus ista materia sit fructuosa et nullus ab ipsius speculacione secludateur sed inde mori salubriter discat, |^[27] tam litteris tantum litterato deservientibus quam ymaginibus laico et litterato simul deservientibus cunctorum obicitur que duo se mutuo correspondentes habent |^[28] se tamquam speculum in quo preterita et futura tamquam presencia speculantur. |^[29] Qui ergo bene mori velit ista cum sequentibus diligenter consideret.

[4 r°] |^[30] Tentacio dyaboli de fide.

|^[31] Ex quo fides est tocius salutis fundamentum et sine ea nulli omnino potest esse salus, |^[32] teste Augustino, qui ait : « Fides est bonorum omnium fundamentum et humane salutis », |^[33] et Bernardo dicente « Fides est humane salutis inicium. Sine hac nemo ad filiorum Dei numerum potest pertinere, sine hace omnis labor hominis est vacuus ». |^[34] Ideo dyabolus, totius humani generis inimicus, totis viribus hominem in extrema infirmitate ab illa totaliter avertere nititur |^[35] vel saltem ad deviandum in ea ipsum inducer laborat, dicens : |^[36] « Tu, miser, in magno stas errore. Non est sicut credis vel sicut predicateur. Infernus fractus est. |^[37] Quidquid homo agat, licet aliquem vel se ipsum occidat cum indiscreta pnitencia, sicut aliqui fecerunt, vel ydola adorat ut reges paganorum et plures pagani faciunt, |^[38] nonne in fine idem est ? Quia nullus revertitur dicens tibi veritatem et sic fides tua nichil est. » |^[39] Hiis et similibus dyabolus maxime laborat ut hominem in extremis agentem a fide avertat quia bene scit si fundamentum ruat omnia superedificata necessario ruent. |^[40] Secundum tamen quod dyabolus in nulla temptacione hominem cogere potest nec eciam aliquo modo prevalere ut sibi consenciat quam diu usum racionis habuerit |^[41] nisi sponte voluerit ei consentire, quod certe super omnia cavendum est. |^[42] Unde Apostolus : « Fidelis Deux qui non patietur vos temptari super id quod potestis, sed faciet cum temptacione proventum ut possitis sustinere. »

[6 r°] |^[43] Bona inspiracio angeli de fide.

|^[44] Contra primam temptacionem dyaboli dat angelus bonam inspiracionem, dicens : « O homo, ne credas pestiferis suggestionibus dyaboli, cum ipse sit mendax, nam menciendo prothopraentes decepit, nec aliquo modo in fide dubites, |^[45] licet sensu vel intellectu comprehendere non valeas, quia, si comprehendere posses, nullatenus esset meritoria, |^[46] juxta illud Gregorii : ‘Fides non habet meritum cui humans ratio prebet experimentum.’ |^[47] Sed memento verba sanctorum Patrum, scilicet sancti Pauli ad Hebreos, .xi., dicentis ‘Sine fide impossibilé est placere Deo’ |^[48] et Johannis, tercio, ‘Qui non credit jam judicatus est’ et Bernardi dicentis ‘Fides est primogenita inter virtutes’. |^[49] Et iterum : « Beatior fuit Maria percipiendo fidem Christi quam carnem Christi ». |^[50] Considera eciam fidem antiquorum fidelium, Abraham, Ysaac et Jacob et quorundam getilium, scilicet Job, Raab, meretricis, |^[51] et similium, similiter fidem apostolorum necnon innumerabilium martirum, confessorum atque virginum, nam per fidem omnes, antique et moderni, placuerunt. |^[52] per fidem, sanctus Petrus super aquas ambulavit, sanctus Johannes venenum sibi propinatum sine nocumento bibit. Montes Caspii orante Alexandro per fidem adunati sunt. |^[53] Et, ideo, fides adeo merito benedicta. Propterea viriliter debes resistere dyabolo et firmiter credere omnia mandata Ecclesie, |^[54] quia sancta Ecclesia errare non potest, cum a Spiritu sancto regatur. |^[55] Nota quam, cito infirmus sentit se temptari contra fidem, cogitet primo quam necessaria est fides, quia sine ea nullus salvari potest. |^[56] Secundo, cogitet quam utilis est, quia potest omnia, dicente Domino : ‘Omnis possibilia sunt credenti.’ |^[57] Et iterum : ‘Quodcumque orantes pecieritis, credite, quia accipietis.’ » |^[58] Et sic infirmus faciliter Dei gracia dyabolo resistet. |^[59] Quare eciam bonum est ut Simboli Fidei circa agonizantem alta voce dicatur pluriesque repetatur ut, per hoc, infirmus ad fidei constanciam animetur et demones, qui illud audire abhorrent, abigantur.

[8 r°] |^[60] Temptacio dyaboli de desperacione.

|^[61] Secundo, dyabolus temptat hominem infirmum per desperacionem, que est contra spem atque confidenciam quam homo debet habere in Deum. |^[62] Cum enim infirmus doloribus cruciatur in corpore, tunc dyabolus dolorem dolori superaddit obiciendo sibi peccata sua presertim non confessa, ut eum in desperacionem inducat, dicens : |^[63] « Tu, miser, vide peccata tua que tanta sunt ut nunquam veniam acquirere possis, ita ut dicere possis cum Caym : ‘Major est mea iniquitas quam ut veniam merear.’ |^[64] Ecce quo modo Dei precepta transgressus es, nam Deum super omnia non dilexisti. |^[65] Hominibus injuriam intulisti et tamen bene scis quod nullus potest salvari nisi servaverit mandata Dei, |^[66] quia Dominus dicit : ‘Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.’ |^[67] Sed superbe, avare, luxuriose, gulose, iracunde, invide, accidiose vivisti. Attamen predicari audisti quod propter unum peccatum mortale homo potest dampnari. |^[68] Insuper, septem opera misericordie non implesti, que tamen Dominus precipue inquiret in extremo die ut ipsemet testatur, dicens hiis qui a sinistris sunt : |^[69] ‘Ite in ignem eternum, nam esurivi et non dedisti michi manducare, sitivi et non dedisti michi potum, etc.’ |^[70] Et ideo Jacobus dicit : ‘Judicium sine misericordia erit illi qui sine misericordia fuit super terram.’ |^[71] Vides eciam quam plurees, nocte et die, in lege Dei vigilantissime laborantes qui tamen nullatenus de salute sua presumere audent, |^[72] quia nullus scit an odio vel amore dignus est et ergo nulla spes salutis tibi relinquitur. » |^[73] Per ista et similia inducit hominem in desperacionem que super omnia mala est vitanda cum misericordiam Dei offendat, que sola nos salvat, |^[74] teste propheta : « Misericordie Domini quia non consumpti sumus. » |^[75] Et Augustinus dicit : « Unusquisque positus in peccato, si de venia vera desperaverit, misericordiam funditus perdit. » |^[76] Nichil enim sic Deum offendit quam desperacio.

[10 r°] |^[77] Bona inspiracio angeli contra desperacionem.

|^[78] Contra secundam temptationem dyaboli dat angelus bonam inspirationem, dicens: “O homo, quare desperas? |^[79] Licet enim tot latrocinia, furta et homicidia perpetrasses quot sunt maris gutte et arene, |^[80] eciam si solus tocius mundi peccata commisisses, eciam si de eisdem nunquam prius penitenciam egisses |^[81] nec ea confessus fuisses nec eciam modo ad confidentum ea facultatem haberes, |^[82] nichilominus desperare non debes quia in tali casu sufficit sola contricio interior, |^[83] teste Psalmo : ‘Cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies.’ |^[84] Et Ezechiel ait : ‘Quacumque hora peccator ingemuerit salvus erit.’ |^[85] Unde Bernardus ait : ‘Major est Dei pietas quam quevis iniquitas.’ |^[86] Et Augustinus : ‘Plus potest Deus misereri quam homo peccare.’ |^[87] In casu eciam quo tibi constaret quod de numero dampnandorum esses, nequaquam adhuc desperare debes |^[88] eo quod per desperationem nichil aliud agitur nisi quod per eam piissimus Deus multo magis offenditur et alia peccata fortius aggravantur. |^[89] Pena quoque eterna usque in interitum augmentatur, Christus eciam prop peccatoribus crucifixus est et non pro justis, ut ipsemet testatur, dicens : |^[90] ‘Non veni vocare justos sed peccatores.’ |^[91] Exemplum habeas in Petro Christus negante, Paulo Ecclesiam persequente, Matheo et Zacheo publicanis, |^[92] Maria Magdalena peccatrice, in muliere dephrensa in adulterio, in latrone juxta Christum in cruce pendente, Maria Egipciaca, etc. |^[93] Nota quam, cito infirmus sentit se temptari per desperacionem, cogitet quod ipsa est pejor et dampnabilior omnibus peccatis |^[94] Et quod nunquam debet admitti propter quecunque eciam peccata, |^[95] nam, ut dicit Augustinus : ‘Plus peccavit Judas desperando quam Judei crucificendo Christum.’ |^[96] Secundo, cogitet quam utilis et necessaira est spes, quia, secundum Crisostomum : ‘Est salutis nostre anchora, vite nostre fundamentum, dux itineris quo itur ad celum.’ |^[97] Et ideo nunquam est relinquenda propter eciam quecumque peccata. »

[12 r°] |^[98] Temptacio dyaboli de impaciencia.

|^[99] Tercio, dyabolus tamptat hominem infirmum per impacienciam, que oritur ex magna infirmitate, dicens : |^[100] « Cur tu pateris istum dolorem gravissimum qui est intollerabilis omni creature et tibi penitus inutilis ? Nec eciam tuis exigentibus demeritis dolor tantus jure deberet causari, |^[101] nam scriptum est : ‘In penis benignior interpretacio facienda.’ |^[102] Eciam, quod multum gravat, nullus tibi compatitur, quod contra omnem racionem fieri nemo dubitat. |^[103] Licet autem amici ore compaciantur, tamen maxime propter bona relinquenda tuam mortem mente desiderant. |^[104] Anima quidem corpore exuta, vix per unius diei spacium pro omni substancia relicta corpus tuum hospitari volunt.” |^[105] Istis et similibus ad impacienciam, que est contra caritatem, qua tenemur Deum diligere super omnia, nititur dyabolus hominem ducere ut sic merita sua perdat. |^[106] Nota quod morituris maximus dolor corporis accidit, hiis precipue qui non morte naturali, que raro est, |^[107] sicut docet experiencia manifesta, sed frequenter ex accidentibus, puta febre vel apostemate vel alia infirmitate gravi et afflictiva atque longa dissolvuntur. |^[108] Que quidem infirmitas plerosque et precipue ad mortem indispositos et injuste morientes adeo reddit impacientes atque murmurantes |^[109] ut plerumque ex nimio dolore in impaciencia amentes atque insensati videantur sicut sepe visum est in multis. |^[110] Ex quo vere constat quod tales utique in vera deficiant caritate, |^[111] teste Jheronimo, qui ait : « Siquis cum dolore egritudinem vel mortem patitur seu accipit, signum est quod sufficienter Deum non diligit. » |^[112] Et Paulus ait : « Caritas paciens est, benigna est. »

[14 r°] |^[113] Bona inspiracio angeli de paciencia.

|^[114] Contra terciam temptacionem dyaboli dat angelus bonam inspirationem dicens : |^[115] « O homo, averte ab impaciencia animum tuum per quam dyabolus suis mortiferis instigationibus nichil aliud quam anime tue detrimentum querit, |^[116] nam per impacienciam et murmur anima perditur sicut per pacienciam possidetur, |^[117] teste Gregorio, qui ait : ‘Regnum celorum nullus murmurans accipit.’ |^[118] Te igitur infirmitatis, que respectu meritorum tuorum levis est, non tedeat, |[119] cum ipsa ante mortem sit quasi quoddam purgatorium cum tolleratur ut oportet, |^[120] videlicet patienter et libenter cum gratitudine, quia non solum gratitudine opus est in hiis que sunt ad consolationem |^[121] sed eciam que sunt ad afflictionem, quia, ut Gregorius ait : |^[122] ‘Misericorditer Deus temporalem adhibet severitatem ne eternam inferat ulcionem.’ |^[123] Et Augustinus : ‘Domine, hic ure et seca ut in eternum michi parcas.’ |^[124] Nulle ergo tribulaciones te perturbent quia Christum nolle te relinquere ostendunt juxta illud Augustini : |^[125]  ‘Mala que nos hic puniunt ad Deum nos ire compellunt.’ |^[126] Non igitur anime salus approbatur in carnis beneplacitis sed potius eterna dampnacio, |^[127] juxta illud Augustini : ‘Signum manifeste dampnationis est beneplacita assequi et a mundo diligi.’ |^[128] Et iterum : ‘Mirum est quod omnibus in eternum dampnandis omnes lapides non surgunt in colacium |^[129] sed magis mirum est quod omnibus in eternum salvandis omnes lapides non surgunt in periculum.’ |^[130] Repelle ergo a te impacienciam tamquam pestem virulentam et assume pacienciam scutum fortissimum quo omnes inimici anime faciliter superantur |^[131] et respice Christum pacientissimum et omnes sanctos usque ad mortem. |^[132] Nota, cum infirmus sentit se temptari per impacienciam, consideret primo quam nociva est impaciencia quia ipsum inquietando et perturbando a Deo avertit |^[133] quia Dominus dicit : ‘Super quem requiescet spiritus meus nisi super quietum et humilem corde ?’ |^[134] Secundo consideret quod paciencia est sollicite servanda primo quia est necessaria. Unde Paulus : ‘Paciencia est vobis necessaria.’ |^[135] Et Dominus : ‘Nonne oportuit pati Christum et ita intrare in gloriam suam ?’ |^[136] Et Gregorius : ‘Nunquam servari concordia nisi per pacienciam valet.’ |^[137] Secundo quia est utilis, unde Dominus : ‘In paciencia vestra possidebitis animas vestras. ‘|^[138] Et Gregorius : ‘Melioris meriti est adversa tollerare quam bonis operibus insudare.’ |^[139] Idem : ‘Sine ferro martires esse possumus si pacienciam in animo veraciter servamus.’ |^[140] Et Salomon : ‘Melior est paciens viro forti et qui dominatur animo suo expugnatore urbium.’

[16 r°] |^[141] Temptacio dyaboli de vana gloria.

|^[142] Quarto, dyabolus tamptat hominem infirmum per sui ipsius complacenciam que est superbia spiritualis, per quam devotis et religiosis atque perfectis magis est infestus, |^[143] cum enim hominem ad deviandum a fide aut in desperacionem aut ad impacienciam non potest inducere, |^[144] tunc aggreditur eum per sui ipsius complacenciam, tales in eum jaculans cogitaciones : |^[145] « O quam firmus es in fide, quam fortis in spe et quam constanter paciens in tu infirmitate ! |^[146] O quam multa bona operatus es ! Maxime gloriari debes quia non es sicut ceteri qui infinita mala perpetrarunt et tamen solo gemitu ad celestia regna pervenerunt. |^[147] Igitur regnum celorum tibi jure negari non potest quia legittime certasti. Accipe ergo coronam tibi paratam et sedem excellenciorem pre ceteris optinebis. » |^[148] Per ista et similia dyabolus instantissime laborat hominem inducer ad spiritualem superbiam sive ad sui ipsius complacenciam.

|^[149] Pro quo notandum quod ista superbia multum est vitanda. Primo, quia per eam homo efficitur similis dyabolo, nam, per solam superbiam, de angelo factus est dyabolus. |^[150] Secundo, quia per ipsam homo videtur committere blasphemiam per hoc quod bonum quod a Deo habet a se presumit habere. |^[151] Tercio, quia tanta posset esse sua complacencia quod per hanc dampnaretur. |^[152] Unde Gregorius : « Reminiscendo quis boni quod gessit, dum se apud se erigit apud auctorem humilitatis cadit. » |^[153] Et Augustinus : « Homo, si se justificaverit et de justicia sua presumpserit, cadit. »

[18 r°] |^[154] Bona inspiracio angeli contra vanam gloriam.

|^[155] Contra quartam temptacionem dyaboli dat angelus bonam inspiracionem, dicens : |^[156] « Miser, cur tu superbis asscribendi tibi ipsi constanciam in fide, spe et paciencia, que tamen soli Deo asscribenda est, |^[157] cum nichil boni a te habeas, Domino dicente : ‘Sine me nichil potestis facere’ ? |^[158] Et alibi scriptum est : ‘Non tibi arroges. Non te jactes. Non te insolenter extollas. Nichil de te presumas. Nichil boni tibi tribuas.’ |^[159] Et Dominus ait : ‘Qui se exaltat humiliabitur.’ |^[160] Et iterum : ‘Hisi efficiamini sicut parvulus iste, non intrabitis in regnum celorum.’ |^[161] Humilia ergo te et exaltaberis, dicente Domino : ‘Qui se humiliat exaltabitur.’ |^[162] Et Augustinus : ‘Si te humilias, Deus descendit ad te. Si te exaltas, Deus recedet a te.’ |^[163] Averte ergo mentem tuam a superbia, que Luciferum quondam angleorum pulcherrimum fecit dyabolum deformissimum |^[164] et de alto celorum projecit ad inferni profunda, que eciam fuit causa omnium peccatorum. |^[165] Unde Bernardus : ‘Inicium omnis peccati et causa tocius perdicionis est superbia.’ |^[166] Idem : ‘Tolle hoc vicium et sine labore omnia vicia resecantur.’

|^[167] Unde singulariter notandum quod, quandocumque moriturus sentit se temptari per superbiam, debet primo cogitare |^[168] quod superbia tantum Deo displicuit quod sola ipsius occasione nobilissimam creaturarum Luciferum cum omnibus sibi adherentibus de celis relegavit in eternum dampnando. |^[169] Et sic ex tali consideracione se humiliat atque deprimat, sua recogitando peccata, quia ignorat an odio vel amore dignus sit. |^[170] Unde debet precipue capere exemplum a sancto Anthonio, cui dyabolus dixit : |^[171] ‘O Anthoni, tu me vicisti : cum enim volo te exaltare, tu te deprimis ; cum te volo deprimere, tu te erigis.’ |^[172] Secundo, debet cogitare quod humilitas tantum Deo placuit quod precipue ipsius occasione gloriosa Virgo Maria Deum Concepit et super choros angelorum exaltata est.

[20 r°] |^[173] Temptatio dyaboli de avaricia.

|^[174] Quinta temptacio dyaboli est avaricia, magis seculares et carnales infestans, que est nimia occupacio temporalium atque exteriorum |^[175] circa uxorem et amicos carnales seu corporales divicias atque alia que magis in vita sua dilexerunt |^[176] per que dyabolus hominem maxime vexat in fine, dicens : |^[177] « O miser, tu jam relinques omnia temporalia, que sollicitudinibus et laboribus maximis sunt congregata, |^[178] eciam uxorem, proles et consanguineos, amicos carissimos et omnia alia hujus mundi desiderabilia |^[179] quorum te societati adhuc interesse tibi magnum foret solacium ipsis quoque magni boni occasio. » |^[180] Hec et similia dyabolus homini in extremis de avaricia presentat ut sic per amorem et cupiditatem terrenorum avertat amore Dei et propria salute. |^[181] Unde singulariter notandum quod maxime caveri debet ne cuiquam morenti amici corporales, uxor, liberi, divicie et alia temporalia ad memoriam reducantur, |^[182] nisi inquantum illud infirmi spiritualis sanitas postulet aut requirat, quia alias maxime periculosum esset. |^[183] Tamen sic ab hiis que spiritus et salutis sunt, quibus macxime tunc omnibus viribus interioribus et exterioribus intendendum est, |^[184] revocaretur ad ista miseria temporalia et carnalia tunc cum maxima sollicitudine a memoria et mente removenda, in quibus certe tunc occupari est valde periculosum.

[22 r°] |^[185] Bona inspiracio angeli contra avariciam.

|^[186] Contra quintam temptationem dyaboli dat angelus bonam inspiracionem, dices : |^[187] « O homo, averte aures tuas a mortiferis suggestionibus dyaboli, quibus te irritere et inficere conatur |^[188] et omnia temporali totaliter postpone, quorum memoria utique nichil salutis conferre potest sed magnum impedimentum, memor verborum Domini ad eos qui istis adherent : |^[189] ‘Nisi quis renunciaverit omnibus que possidet non potest meus esse discipulus.’ |^[190] Et iterum : ‘Siquis venit ad me et non odit patrem suum et matrem et uxorem et filios et fratres et sorores adhuc non potest meus esse discipulus.’ |^[191] Item, ad eos qui istis renuncuant, dicit : ‘Et omnis qui relinquerit domum vel fratres vel sorores aut patrem aut matrem aut uxorem aut filios aut agros propter nomen meum centuplum accipiet et vitam eternam possidenit.’ |^[192] Memento eciam paupertatis Christi in cruce pro te pendentis, matrem dilectissimam et discipulos carissimos propter tuam salutem spontissime relinquentis. |^[193] Considera eciam quod tot viri sancti in isto contemptu rerum tempralium secuti sunt eum audituri illud : |^[194] ‘Venite, benedicti Patris mei. Possidete regnum paratum vobis ab origine mundi.’ |^[195] Imprime ergo ista tue menti et, omnia transitoria tamquam venenum a te penitus repellendo ; cor tuum ad voluntariam paupertatem integre converte et sic regnum celorum ex promisso tibi debetur, |^[196] dicente Domino : ‘Beati pauperes spiritu quoniam ipsorum est regnum celorum.’ |^[197] Teque totum Deo, qui tibi divicias conferet sempiternas, plenarie committe, totam tuam fiduciam in eum fundens. |^[198] Nota, quando infirmus sentit se temptari per avariciam seu amorem terrenorum, consideret primo quod amor terrenorum a Deo separat quia Dei amorem secludit, |^[199] teste Gregorio qui ait : ‘Tanto quis a superno amore disjungitur quanto hic inferius in creaturis delectatur.’ |^[200] Secundo, consideret quod voluntaria paupertas hominem beatificat et ad celum ducit, |^[201] dicente Domino : ‘Beati pauperes spiritu quoniam isorum est regnum celorum.’

[24 r°] |^[202] Si agonisans loqui et usum racionis habere potuerit, fundat oraciones, Deum primo invocando ut ipsum per ineffabilem misericordiam suam et virtutem passionis sue suscipere dignetur. |^[203] Secundo, diligenter invocet gloriosam Virginem Mariam pro sua mediatrice, deinde omnes angelos et precipue angelum pro sua custodia deputatum, |^[204] deinde apostolos, martires, confessores atque virgines, specialius tmen illos quos vel quas prius sanus in veneracione habuit et dilexit, |^[205] quorum ymagines cum ymagine Crucifixi et beate Marie Virginis ei presententur. |^[206] Item, dicat ter istum versum : « Disrupisti, Domine, vincula mea. Tibi sacreficabo hostiam laudis. » |^[207] Nam iste versus, secundum Cassiodorum, tante creditur esse cirtutis ut peccata homini dimittantur si in fine vera confessione dicatur. |^[208] Item, dicat ter hec verba vel similia que in Summa beato Augustino asscribuntur : |^[209] « Pax Domini Nostri Jhesuchristi et virtus passionis ejus et signum sancte crucis et integritas beatissime Virginis Marie |^[210] et benedictio omnium sanctorum ac sanctarum, custodia angelorum necnon suffragia omnium electroum |^[211] sint inter me et omnes inimicos meos visibiles et invisibles in hac hora mortis mee. Amen. » |^[212] Ultimo, dicat : « In manus tuas commendo spiritum meum. » |^[213] Si autem infirmus non sciat oraciones dicere, dicat aliquis de astantibus alta voce coram eo praciones vel historias devotas in quibus pridem sane delectabatur. |^[214] Ipse vero oret corde et desiderio ut scit et potest. Unde nota ex quo tota salus hominis in fine consistat : |^[215] sollicite curare debet unusquisque ut sibi de socio vel amico devoto, fideli et ydoneo, provideat |^[216] qui ei in extremis fideliter assistat ad fidei constanciam, pacienciam, devocionem, confidenciam et perseveranciam, |^[217] ipsum incitando, animando et in agonia oraciones devotas pro eo fideliter dicendo. |^[218] Sec, heu, pauci sunt qui in morte proximis suis fideliter assistunt interrogando, monendo et pro ipsis orando, |^[219] presertum cum ipsi morientes nondum mori velint et anime moriencium sepe miserabiliter periclitantur.

[23] retinuando

[26] secludantur

[42] possit

[47] .xl.

[51] n. immutabilium m.

[55] primo qua necessaria

[108] plerisque

[126] Augustinus

[128] Augustinus

[144] a. cum per

[176] per quem d.

[178] amicocos