[89v]

|²³¹ Quarta temptacio dyaboli.

|²³² Quarto, dyabolus temptat hominem infirmum per sui ipsius complacenciam que est superbia spiritualis per quam devotis et religiosis atque perfectis magis infestat, |²³³ cum enim hominem ad deviandum a fide aut in desperacionem aut ad inpacienciam non potest inducere, |²³⁴ tunc aggreditur eum per sui ipsius complacenciam, tales in eum jaculans congitaciones :

|²³⁵ « O homo, quam firmus es in fide, quam fortis in spe et quam constanter paciens es in tua infirmitate ! |²³⁶ O quam multa bona opera operatus es ! |²³⁷ Maxime enim gloriari debes quia non es sicut ceteri qui infinita mala perpetrarunt et tamen solo gemictu ad celestia regna pervenerunt. |²³⁸ Igitur regnum celorum tibi jure negari non potest quia legitime certasti. |²³⁹ Accipe ergo coronam tibi paratam et sedem excellentiorem [90r] pre ceteris obtinebis. »

|²⁴⁰ Per ista et similia dyabolus instantissime laborat hominem inducere ad spiritualem superbiam sive ad sui ipsius complacenciam. |²⁴¹ Pro quo notandum est quod ista superbia spiritualis multum est victanda propter tria. |²⁴² Primo, quia per eam homo efficitur similis dyabolo, nam, per solam superbiam, de angelo factus est dyabolus. |²⁴³ Secundo, quia per ipsam homo videtur commictere blaphemiam per hoc quod bonum quod habet a se presumit habere, cum tamen nulla sint nobis bona nisi a Deo. |²⁴⁴ Tercio, quia tanta posset esse sua complacencia quod per hanc dampnaretur. |²⁴⁵ Unde Gregorius : |²⁴⁶ Reminiscendo quis boni quod gessit, dum se apud se erigit apud auctorem humilitatis cadit. |²⁴⁷ Et Augustinus : |²⁴⁸ Homo qui se justificaverit et de justicia sua presumpsit ipsa sua presumpcione cadit. |²⁴⁹ Ideo, qui stat videat ne cadat.

|²⁵⁰ [90v] Bona inspiracio angeli.

|²⁵¹ Contra quartam temptacionem dyaboli dat angelus bonam inspiracionem, dicens :

|²⁵² « O miser homo, cur superbis ascribendo tibi ipsi constanciam in fide, spe et paciencia, que tamen a Deo ascribenda est, |²⁵³ cum nichil bonu a te habeas, Domino dicente : |²⁵⁴ Sine me, inquit, nichil potestis facere. |²⁵⁵ Et alibi scriptum est : |²⁵⁶ Non tibi arroges. |²⁵⁷ Non te jactes. |²⁵⁸ Non te insolenter extollas. |²⁵⁹ Nichil de te presumas. |²⁶⁰ Nichil boni tibi tribuas. |²⁶¹ Et Dominus ait in Euvangelio : |²⁶² Qui se exaltat humiliabitur. |²⁶³ Et iterum dicit : |²⁶⁴ Nisi efficiamini sicut parvulus iste, non intrabitis in regno celorum.

|²⁶⁵ Humila ergo te et tunc exaltaberis, dicente Domino : |²⁶⁶ Qui se humiliat exaltabitur. |²⁶⁷ Et Augustinus : |²⁶⁸ Si te humilias, Deus descendet ad te. |²⁶⁹ Si autem te exaltas, Deus recedet a te.

|²⁷⁰ Averte ergo mentem tuam a superbia, que Luciferum quondam [91r] angelorum pulcherrimum fecit dyabolorum deformissimum et de alto celorum projecit ad inferni profunda, que etiam fuit causa omnium peccatorum. |²⁷¹ Unde Bernardus : |²⁷² Inicium omnis peccati et causa tocius perdicionis est superbia. |²⁷³ Tolle ergo hoc vicium et sine labore omnia vicia resecantur. »

|²⁷⁴ Unde singulariter notandum est quod, quandocumque moriturus sentit se temptari per superbiam, debet primo cogitare |²⁷⁵ quod superbia tantum Deo displicuit quod sola ipsius occasione nobilissimam creaturarum Luciferum cum omnibus suis adherentibus de celis relegavit in eternum dampnando. |²⁷⁶ Et ex tali consideracione se humiliet atque deprimat, sua recogitando peccata, quia ignorat an odio el amore dignus sit.

|²⁷⁷ Unde debet precipue capere exemplum a sancto Anthonio, cui dyabolus dixit : |²⁷⁸ O Anthonii, tu me vicisti. |²⁷⁹ Cum enim volo te exaltare, tu te deprimis ; |²⁸⁰ cum te [91v] volo deprimere, tu te erigis.

|²⁸¹ Secundo, debet cogitare moriturus quod humilitas tantum Deo placuit quod precipue ipsius occasione gloriosa Virgo Maria Deum concepit et super choros angelorum axaltas est, |²⁸² ita quod magis Deo placuit humilitas Marie quam virginitas.

|²⁸³ Adde notandum quod quanto hic humiliabimur, tanto magis exaltabimur in paradiso. |²⁸⁴ Exemplum familiare videmus in arcu quia quanto magis curvatur tanto alcius sagittam mictit. |²⁸⁵ Aliud exemplum habemus in publicano quia sicut dicitur in Euvangelio nolebat occulos ad Deum levare, sed percuciebat pectus suum, dicens : |²⁸⁶  Deus, propicius esto michi peccatori. |²⁸⁷ Et, quia oracio ejus fundata erat in humilitate, ideo descendit justificatus in domum suam.

²³² Leçon du ms. non conservée : per quem devotis
²⁴⁰ Leçon du ms. non conservée : (obtinetis) Semper ista
²⁴⁶ Note : Grégoire I^er, Homeliae in Evangelia, IV, 1
²⁴⁸ Note : Augustin, Enarrationes in Psalmos, XXI, II, 2
²⁵⁴ Note : Jonas, 15, 5
²⁵⁶ Note : Isidore, Synonyma, II, 20
²⁶² Note : Luc, 14, 11
²⁶⁴ Note : Matthieu, 18, 3
²⁶⁵ Leçon du ms. non conservée : descendet a te
²⁶⁶ Note : Matthieu, 23, 12 ; Luc, 14, 11 ; Luc, 18, 14
²⁶⁸ Note : Augustin, Enarrationes in Psalmos, XXXII, II, 23
²⁷¹ Leçon du ms. non conservée : Bernardus ; peccati est causa
²⁷² Note : Bernard de Clairvaux, Sermones in natali sancti Andreae, II, 7
²⁷³ Note : Opus imperfectum in Matthaeum, XLIII
²⁷⁵ Leçon du ms. non conservée : nobilissimum
²⁷⁸ Note : référence à Antoine partagée par la plupart des versions mais non identifiée
²⁸⁶ Note : Luc, 18, 13